Külçe Külçe Altın
AKSARAYHalk arasında genellikle takı, döviz ve ziynet eşyası olarak kullanılan altın merkez bankalarınca farklı bir değere sahip. Bu gün size "Altın mı daha değerli yoksa para mı?" diye sorulsa cevabınız ne olurdu? Günümüzde kullandığımız banknotların yani kağıt paraların birer altın olduğunu biliyor muydunuz?
Banknot ya da kâğıt para; taşıyana üzerinde yazan miktarın ödenmesi basan kurum tarafından garanti edilen, faiz taşımayan, yasal bir ödeme aracıdır.
Para icat edilmeden önce, deniz kabuğundan kıymetli metallere kadar çeşitli mallar değişim aracı olarak kullanılmıştır. Tarihi kayıtlara göre, M.Ö. 118 yılında Çinliler deri para kullanmışlardır. İlk kâğıt para ise M.S. 806 yılında yine Çin'de ortaya çıkmıştır.Batıda kâğıt paraların basılması ve kullanılması 17.yüzyılın sonlarına rastlamaktadır. Batıda ilk kâğıt paranın 1690'lı yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nde Massachusetts Hükümeti, İngiltere'de ise kuyumcular tarafından basıldığı ve dolaşıma çıkarıldığı, 1694 yılında İngiliz Merkez Bankası ve daha sonra diğer ülke merkez bankalarının kurulması ile de yaygınlaştığı görülmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk banknotlar idari, sosyal ve yasal reformların gündeme geldiği Tanzimat Döneminde tedavüle çıkarılmıştır. Banknotlar bu dönemde esas olarak reformların finanse edilmesi amacıyla basılmıştır. İlk Osmanlı banknotları Abdülmecit tarafından 1840 yılında "Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere" adıyla, bugünkü dille "Para Yerine Geçen Kâğıt", bir anlamda para olmaktan çok faiz getirili borç senedi veya hazine bonosu niteliğinde olmak üzere çıkarılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu'ndan intikal eden evrak-ı nakdiyeler, Cumhuriyetin ilk yıllarında para bastırılamadığından, 1927 yılı sonuna kadar tedavülde kalmıştır. Bir devletin egemenlik ve bağımsızlık sembolü olması nedeniyle, Türkiye Büyük Millet Meclisinde, 30 Aralık 1925 tarih ve 701 Sayılı "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun" kabul edilerek ilk Türk banknotlarının bastırılmasına karar verilmiştir. Bu kanun ile mevcut evrak-ı nakdiyenin aynı nitelik ve miktarda kâğıt para ile değiştirilmesi esas alınıp paranın şekli ve basılıp değiştirilmesi gibi konuları düzenlemek üzere, Maliye Vekâletinden bir temsilcinin başkanlığında Ziraat, Osmanlı, İtibar-ı Milli, İş, Akhisar, Tütüncüler ve Akşehir bankaları ile Türkiye'de faaliyet gösteren diğer başlıca bankaların birer temsilcisinden oluşan bir komisyonun görevlendirilmesi hükme bağlanmıştır.
Peki para neye göre basılır,sınırsız para basılabilir mi?
Bir ülkenin para basabilmesi ve parayı piyasaya sürebilmesi için, basacağı kadar paraya bir karşılık bulması gerekir. Piyasada bulunan basılmış her paranın karşılığı vardır. Bir ülkedeki paranın karşılığı, o ülkenin hazinesinde bulunan altına eş değerdir.
Senyoraj nedir?
Bir diğer adı beylik hakkıdır. Senyoraj bedeli, paranın üretilme maliyeti ile piyasada ifade ettiği değer arasındaki farktır. Ayrıca devletin banknot basarak elde ettiği gelir olarak da bilinir. Bir ülkenin büyüyen ekonomisi, o ülkenin halkının elinde daha fazla maddi değer bulundurmak istemesine yol açar. Para basmak, enflasyonel değerleri korumak adına devletler adına merkez bankaları tarafından yapılır. Devlet bastığı paralar karşılığında gelir elde eder. Bu gelire senyoraj bedeli denir. Devletler için en kolay elde edilen gelirdir.
Bu arada kısa bir hatırlatmada bulunmak isteriz; elinde halen eski para birimi olan YTL banknotu bulunan vatandaşlarımız 31 Aralık 2019 tarihinde mesai bitimine kadar devlet bankalarından yeni para birimi TL ile değiştirebilirler. Haber: İbrahim CENGİZ
İlginizi Çekebilir